On the changes of street names in the Western and Northern Territories after 1945 – selected aspects
Abstract
The situation in the Western and Northern Territories of Poland after 1945 was especially difficult for many reasons; in particular, because these areas had to be given a new identity as quickly as possible. One of the most urgent tasks at that time was the regulation of the far-reaching issue of naming towns, villages, geographical entities, and streets. The process of giving a Polish timbre to street names proceeded differently in individual town centres. The extent of this issue was different in large agglomerations and smaller townships. This study shows the liquidation of traces of anything German in street names and their acquisition of Polish names. This is achieved on the basis of selected examples from the largest and smallest towns and cities in the Western and Northern Territories (Wrocław, Gdańsk, Zielona Góra, Świdnica, Bytom, Legnica, Będzin, Reszel and Maszewo). These examples highlight different aspects and characteristics of this phenomenon, and also the difficulties connected with it. The analysis of examples of the renaming of streets enables the identification of certain tendencies and criteria which were in play at that time (e.g. memorialisation of people important to Polish history, culture and science as well as national heroes, campaigners for the freedom of the Polish nation, politicians and independence activists, and also important historical events and facts, including those connected with the perpetuation of the achievements of the communist authorities). The range of street patrons and the symbolic meaning that they contained played an important role not only in strengthening Polish ties of these territories but also in the legitimisation of the new authorities. The majority of streets in the towns of the Western and Northern Territories had received Polish names by the end of 1946. The second stage of the Polonization of street names ended in Autumn 1947. However, in large agglomerations this process was still ongoing in the years 1948–1949. Sometimes, the names of streets were changed several times, dictated by politico-ideological concerns.
References
Antkowiak Z., Stare i nowe osiedla Wrocławia, Wrocław 1973
Antkowiak Z., Ulice i place Wrocławia, Wrocław 1970
Belchnerowska A., Białecki T., Toponimia miasta Szczecina, Szczecin 1988
Białecki T., Nazewnictwo geograficzne miasta Szczecina, Szczecin 1970
Białecki T., Zmiany topograficzne i onomastyczne Starego Miasta w Szczecinie na przestrzeni dziejów, „Przegląd Zachodniopomorski”, nr 3 (1986)
Białecki T., Zmiany w nazewnictwie geograficznym Szczecina po 1945 roku, Szczecin 1995
Biolik M., Typy semantyczne współczesnych nazw ulic i placów Olsztyna, „Komunikaty Mazursko-Warmińskie”, nr 1–2, 51–61 (1982)
Chludziński A., Nazwy ulic Białogardu, część I: A–Ó, „Przegląd Zachodniopomorski”, z. 4 (2003)
Chludziński A., Nazwy ulic Białogardu, część II: P–Ż, „Przegląd Zachodniopomorski”, z. 1 (2004)
Choroś M., Jarczak Ł., Ludzie i historia w nazwach ulic Opola, Opole 2010
Domański J., Nazwy miejscowe dzisiejszego Wrocławia i dawnego okręgu wrocławskiego, Warszawa 1967
Engler W., Słownik nazw ulic Elbląga, Elbląg 2008
Helmich M., Kujawinski J., Kutschke M., Toman J., „Odniemczanie” i polonizacja czyli z niemieckiego Breslau powstaje polski Wrocław, [w:] Polski Wrocław jako metropolia europejska – Pamięć i polityka historyczna z punktu widzenia oral history, red. P. Ther, T. Królik, L. Henke, Wrocław 2005
Jarczak Ł., O powojennych zmianach nazw ulic w Opolu, Opole 2007
Juniszewski J.M., Nazwy ulic i placów Legnicy, Legnica 2000
Kędziora K., Nazewnictwo ulic Wrocławia w latach 1945–1994, Wrocław 2012
Kobel E., Patroni wrocławskich ulic, placów i zaułków, Wrocław 2008
Kruszewski T., Niemiecko-polski spis ulic, placów i mostów Wrocławia 1873–1993, Wrocław 1993
Kruszewski T., Richard Wagner i jego opery w nazwach ulic Berlina i Wrocławia, Wrocław 2008
Kruszewski T., Zmiany nazw ulic we Wrocławiu w latach Trzeciej Rzeszy, Wrocław 1996
Łobodzińska R., Nazwy ulic Wrocławia z perspektywy prac Komisji Nazewnictwa Ulic TMW, [w:] Przeszłość, teraźniejszość i przyszłość polskiej onomastyki, red. R. Łobodzińska, Wrocław 2003
Myszkiewicz W., Ulice Zielonej Góry, [w:] Wokół niemieckiego dziedzictwa kulturowego na Ziemiach Zachodnich i Północnych, red. Z. Mazur, Poznań 1997
Nazwy ulic Wrocławia, red. B. Jancewicz, L. Smołka, Wrocław 2000
Nieckula F., Niech nazwy mówią!, [w:] Nazwy ulic Wrocławia, red. B. Jancewicz, L. Smołka, Wrocław 2000
Okólska H., Władze miejskie Wrocławia w latach 1945–1948, Wrocław 2005
Pawlikowska-Piechotka A., Nazwy ulic i placów – dziedzictwo kulturowe i dokument historii (na przykładzie Żoliborza urzędniczego w Warszawie, 1916–1995), „Ochrona Zabytków”, t. 49 (1996), nr 4 (195)
Ruszkiewicz B., Nazwy ulic Będzina, „Językoznawstwo. Zeszyty Naukowe Wyższej Szkoły Pedagogicznej im. Powstańców Śląskich w Opolu”, z. 11 (1988)
Taszycki W., Nazwy wrocławskich dzielnic i przedmieść, [w:] Rozprawy i studia polonistyczne, t. 1, Wrocław–Warszawa–Kraków 1958
Wakar A., Olsztyn. Dzieje miasta, Olsztyn 1997
Żuraszek-Ryś I., Jak powstały nowe nazwy ulic w powojennej Zielonej Górze?, „Poznańskie Studia Polonistyczne”, Seria Językoznawcza, t. 19 (2012), nr 1, s. 159-171
Netografia:
Barriga T., Mickiewicz zamiast Hitlera, Chrobry za Bismarcka. Wrocławskie ulice i ich nazwy, http://www.tvn24.pl/wroclaw,44/mickiewicz-zamiast-hitlera-chrobry-za-bismarcka-wroclawskie-ulice-i-ich-nazwy,329729.html
Daniluk J., Oswajanie miasta. O zmianach nazw ulic w powojennym Gdańsku, http://historia.trojmiasto.pl/Oswajanie-miasta-O-zmianach-nazw-ulic-w-powojennym-Gdansku-n101787.html
Dawne nazwy ulic gdańskich, http://www.danzig-online.pl/nazwy/uliced.html
Dawne nazwy ulic gdańskich, http://www.danzig-online.pl/nazwy/uliced.html
Jankowska M., Administracyjno-prawna problematyka zmiany nazewnictwa ulic Wrocławia w latach 1945–1946, http://www.bibliotekacyfrowa.pl/Content/42784/02_Marta_Jankowska.pdf
Kasprzyk B., Kędziora K. „Nazewnictwo ulic Wrocławia w latach 1945–1994”, https://histmag.org/Kamila-Kedziora-Nazewnictwo-ulic-Wroclawia-w-latach-1945-1994-recenzja-7261
Komunikat władz Lęborka z 1946 r. dot. zmiany nazw ulic z niemieckich na polskie, udostępnił P. Zbigniew Wołocznik, http://lebork.trim.pl/lauenburg-in-pommern/komunikat-wladz-leborka-1946-dot-zmiany-nazw-ulic-z-niemieckich-na-polskie/
Nazwy ulic miasta Massow do roku 1945 i Maszewa po roku 1945, https://www.maszewo.pl/informacje,gmina,ulice.html
Obecne i byłe nazwy ulic Mrągowa, http://www.it.mragowo.pl/obecne-i-byle-nazwy-ulice-mragowa,3,2807,pl.html Polskie nazwy ulic Żarowa mają już 70 lat, http://www.izba.centrum.zarow.pl/artykuly/454-polskie-nazwy-ulic-zarowa-maja-juz-70-lat
Obrączka P., Jak nadawano bytomskim ulicom i placom polskie nazwy, http://zyciebytomskie.pl/index.php/ZB/arch_art/jak-nadawano-bytomskim-ulicom-i-placom-polskie-nazwy
Raszkiewicz W.J., Nazwy ulic w Świdnicy, http://www.mojemiasto.swidnica.pl/?p=1151
Raszkiewicz W.J., Zestawienie nazw ulic niemieckich, http://www.mojemiasto.swidnica.pl/?p=1165
Rawa T., O nazwach reszelskich ulic, http://www.reszel.pl/nazwach_reszelskich_ulic,23,1014.html
Wałbrzych i okolice. Historia miasta na tle historii Dolnego Śląska, rozdz. 8. (1933–1945), http://blog.e-knapczyk.pl/walbrzych-i-okolice-historia-miasta-na-tle-historii-dolnego-slaska/rozdzial-viii-1933-1945/
Zmiany nazewnictwa będzińskich ulic, https://pl.wikipedia.org/wiki/Zmiany_nazewnictwa_b%C4%99dzi%C5%84skich_ulic
Zmiany nazw i placów w Łodzi, http://www.historialodzi.obraz.com.pl/zmiany-nazw-ulic-i-placow-w-lodzi/
Copyright (c) 2017 Ośrodek „Pamięć i Przyszłość” (The "Remembrance and Future" Center)
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-ShareAlike 4.0 International License.